Wilno, Troki, Kowno 05-08.06.2013

 

Po twych ulicach błądzę zadumany,

W starych zaułkach na kamieniach siadam,

Głosem znajomym mówią do mnie ściany

I z duszą murów o umarłych gadam.

Z oddali dzwonów pacierz gra wieczorny

Modlitwą żalu stęsknioną i pilną, -

I sercu gościa, czci pełnemu kornej,

Ze wspomnień swoich zwierzasz się, o Wilno!

Gwiazd cichych oczy na niebie mogocą.
Na miasto głuche zapada milczenie,
Kedy się zwrócę tą majową nocą,
Drogie i święte idą ze mną cienie.
Wstają obrazy, widziane od dziecka,
W "nocnych a długich rodaków rozmowach",
Grób się rozpęka - i pieśń filarecka
Po zardzewiałych uderza okowach!...

U Ostrej Bramy złote lampki gorą
I ludzkie serce pała z niemi razem :
W pustej uliczce, samotniczą porą,
Późny przechodzień klęknął pod Obrazem.
Twarz Jej przejasna takie blaski miecie,
Taką nadzieją Boskie oczy płoną,
Jakby już wszystkich zatułanych w świecie
Miała "powrócić na Ojczyzny łono!..."

Nocą majową, pełną gwiazd i kwiatów,
Wśród murów swoich kamiennej ballady,
Wierne pamięci ległych w grobie światów,
Ty mi, o Wilno! odprawujesz Dziady!
W marzeń na jawie chwili wniebowstępnej,
Pod dumnym chrzęstem litewskiego znaku,
Jasiński, "młodzian piękny i posępny",
Na rozhukanym cwałuje rumaku!...  

Księżyc, jak strażnik, wyjrzał z chmur załomu
I gród prastary osrebrzył po krańce,
Tak błogo w ciszy zwiedzać dom po domu,
Kiedy je dawni zaludnią mieszkańce :
Groźbą rozpaczy do niebiosów grzmota
Płomieniejąca Konradowa cela,
A nad Zana i Czeczota
Bucha czerwone słowo Lelewela!... 

 

Z pustego okna kamiennej arkady,
Skroś lat przepadłych zawarte wierzeje,
Smutnego Julka cień pogląda blady
W usiane liśćmi Jaszuńskie aleje.
Jesienny wicher stare drzewa targa,
Jesienne liście złotym deszczem płyną,
Wiecznemi łzami płacze wieczna skarga :
"Ludko! pamiętasz, pod tą jarzębiną!..." 

Nad świętym Janem lecą echa szumne,

Jakby orlemi poniesione pióry,

Dawną powagą dostojne i dumne,

Akademickie ocknęły się mury :

Zagrzmiał potężnie hejnał staroświecki,

Mierzący hardo zamiary na siłę,

I wódz młodzieży uniwersyteckiej

"Dusi centaury" i "pcha świata bryłę!" 

 Gdzieś tam daleko, "na paryskim bruku",
Płyną godziny, jak więzienne lata,
A myśl w dni klęski, gdyby strzała z łuku,
Do wileńskiego wylatuje świata.
I staje postać u pamiątek urny,
Która zamyka jego sen litewski :
Po swej młodości "pochmurnej i górnej"
Z królewskiej trumny tęskni duch królewski. 

 

Gdzie Świętojurska kończy się ulica

I plac Łukiski znagła w oczach stanie,

Z kozła mój stary zeskoczył woźnica

I, zdjąwszy czapkę, szepnął: "Tutaj, panie..."

Biczyskiem w ziemię udzerzył - i w ciszę

Obaj-śmy czujnie wytężyli duchy, -

A mnie się zdało, że huk strzałów słyszę

I jęk na wzgórzach zduszony i głuchy... 

Nim się do końca noc Dziadów odświęci,
Nim do apelu wezwie dzień surowy,
Jeszcze mi trzeba cisnąć kwiat pamięci
Na twą mogiłę, lirniku wioskowy!
Strunami lutni złożonej pod głazem,
Twojej się Litwy rozbawiła krasa, -
A gdy kwiat rzucam - to go rzucam razem
Ku niewidomej mogiłce Ułasa!...  

Na wschodzie nieba zorza się czerwieni
I pora kończyć mą wędrówkę nocną,
O, stare Wilno! otośm sprzężeni
Miłością wierną i jak śmierć tak mocną!
Za chwilę w słońcu staną twoje domy
i groby twoje, i serce twych ludzi,
Ciemność jest bowiem, jako sen znikomy,
Z której się dusza jak ze snu obudzi!  

Złoto z purpurą zalały niebiosa,
zmartwychwstający gore blask zaranny,
Płoną szkarłatem Wilija i Rosa,
Góra zamkowa i krzyż Świętej Anny.
Zbratany w życia nieugiętym czynie
Z tobą i z twoją relikwią mogilną, -
Pozdrawiam ciebie, w porannej godzinie,
I do twych wspomniej modlę się, o Wilno!...  

                                                                                                  Artur Oppman, Wilno